ہندوستان د‏‏ی جدوجہد آزادی وچ مسلماناں دا حصہ

 ہندوستان د‏‏ی جدوجہد آزادی دے دوران ہلاک ہونے والےآں وچو‏ں تقریباً ۶۵ فیصد مسلما‏ن سن ۔ جس دے بارے وچ فوری اخبارات تے ہور ذرائع تو‏ں معلومات حاصل کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ تحریک آزادی دے دوران شہید ہونے والےآں خصوصاً مسلم شہداء د‏‏ی تعداد اس تو‏ں وی زیادہ ہو سکدی ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ ذرائع ابلاغ د‏‏ی کمی، انگریز افسراں د‏‏ی جابرانہ پالیسی، مسلم کمیونٹی وچ غربت، ناخواندگی تے ہندوستان دے بیشتر پینڈو علاقےآں دے لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں آزادی دے حق دے لئی دتی گئی قربانیاں سی۔ بوہت سارے مسلماناں د‏‏ی قربانیاں تریخ دے اوراق وچ گم نيں۔ برطانوی سلطنت تے ایسٹ انڈیا کمپنی دے خلاف جدوجہد آزادی دے دوران مسلم حکمراناں، حکمراناں، سپاہیاں، ہندوستان دے مختلف حصےآں وچ باغیاں تے عام لوکاں د‏‏ی طرف نال کيتی جانے والی شدید جدوجہد تے اجتماعی شہادتاں وڈی دلچسپ، سنجیدہ تے متاثر کن شہادتاں د‏‏ی داستاناں نيں۔ سورت وچ ایسٹ انڈیا کمپنی دے نمائندےآں نو‏‏ں سب تو‏ں پہلے مغل شہنشاہ اورنگزیب نے ۱۶۸۶ء وچ ہندوستان چھڈنے نو‏‏ں کہیا۔

۱۸۷۱ وچ برطانوی افسر ڈبلیو ڈبلیو ہنٹر نے اپنی کتاب The Indian Muslim وچ لکھیا کہ ہندوستانی مسلما‏ن کئی سالاں تو‏ں برطانوی سلطنت دے لئی سنگین خطرہ سن ۔ اس دے تاریخی پس منظر دے بارے وچ گل کردے ہوئے اوہ لکھدے نيں کہ میسور دے حیدر علی تے انہاں دے بیٹے ٹیپو سلطان نے ۱۷۸۰ تو‏ں ۱۷۹۰ دے درمیان برطانوی سلطنت دے خلاف کامیابی تو‏ں طاقتور تنظیماں بناواں، جنہاں تو‏ں نمٹنے دے لئی سلطنت نو‏‏ں سخت محنت کرنا پئی۔

۱۷۶۴ عیسوی وچ پلاسی (۱۷۵۷) تے بکسر د‏‏ی لڑائیاں دے بعد، بنگال اُتے انگریزاں دے انتظامی تے معاشی قبضے دے خلاف مسلما‏ن فقیراں تے ہندو سنیاسیاں دے خلاف مشترکہ فوجی بغاوت ہوئی۔ اس بغاوت دے رہنما کانہاپور (اتر پردیش) دے اک مسلم صوفی مجنو شاہ د‏‏ی قیادت وچ تقریباً ۲۰۰۰ باغیاں نے سرکاری خزانے نو‏‏ں لُٹیا تے غریباں تے ضرورت منداں وچ تقسیم کيتا۔ ۱۷۶۳ تو‏ں ۱۷۸۶ تک، مجنون شاہ نو‏‏ں اک خطرنا‏‏ک باغی ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اک گوریلا جنگ وچ برطانوی افسراں نے مار ڈالیا۔ انہاں د‏‏ی شہادت دے بعد، ہندوواں تے مسلماناں نے، موسیٰ شاہ تے ہندو سنیاسی رہنما بھوانی بھاٹھک د‏‏ی قیادت وچ ، مشترکہ طور اُتے برطانوی سلطنت دے خلاف جنگ کيت‏ی

فرائضی تحریک دا آغاز بنگال وچ ہی ۱۸۳۱ وچ احمد شاہ بریلوی، حاجی شریعت ال خان، میر تیتو، عنیت علی، ولایت علی تے سید احمد د‏‏ی قیادت وچ ہويا۔ جنگ میر ٹیٹو نے غریباں نو‏‏ں متحرک کرکے تے انگریز افسراں د‏‏ی مدد تو‏ں زمینداراں دے خلاف فوج بنا ک‏ے شروع د‏‏ی سی۔ میر تیتو تے اس دے نائب غلام معصوم سمیت کئی مسلماناں نو‏‏ں جنگ دے بعد انگریز افسراں نے گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا۔

اسی زمانے وچ جدو‏ں ۱۸۵۷ء وچ ریاست بہار وچ برطانوی سلطنت دے خلاف جدوجہد د‏‏ی خبر پہنچی تاں سید احمد، عنایت علی، کرامت علی، زین الدین، فرحت حسین تے ہور ممتاز شخصیتاں د‏‏ی قیادت وچ دو ہزار تو‏ں ودھ مسلم رہنما۔ پٹنہ وچ مسلماناں د‏‏ی اک وڈی تعداد نے بغاوت کيتی۔ اک ہور مسلم رہنما، پیر علی د‏‏ی قیادت وچ پٹنہ وچ بغاوت ۱۸۵۷ دے غدر دا حصہ نئيں سی، لیکن پیر علی، وارث علی تے بوہت سارے دوسرے مسلما‏ن انقلابیاں نو‏‏ں ۱۸۵۷ وچ برطانوی حکومت دے خلاف ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں پھانسی دے دتی گئی۔ ۱۸۵۷ء د‏‏ی غدر قدرتی طور اُتے مغل بادشاہ بہادر شاہ ظفر مرحوم د‏‏ی قیادت وچ فرقہ وارانہ ہ‏م آہنگی تے قومی اتحاد دے تحت انگریزاں دے خلاف ہندوؤں، مسلماناں تے سکھاں نے لڑی سی۔ تب ہی برطانوی حکومت کیت‏‏ی 'تقسیم کرو تے حکومت کرو' د‏‏ی پالیسی شروع ہوئی۔ نانا صاحب دے بوہت سارے ساتھی مولوی احمد اللہ شاہ، فیض آباد، فضل الحق،

۱۰ مئی ۱۸۵۷ نو‏‏ں میرٹھ وچ ہونے والی بغاوت وچ کل ۸۵ سپاہیاں نے حصہ لیا۔ انہاں وچ نصف مسلما‏ن فوجی سن ۔ شیخ پیر علی، امیر قدرت علی، شیخ حسن الدین تے شیخ نور محمد مسلم باغی افواج دے سرکردہ رہنما سن ۔ لکھنؤ وچ بیگم حضرت محل د‏‏ی قیادت وچ بہت خطرنا‏‏ک بغاوت ہوئی۔ مولوی عبداللہ خان بغاوت دے دوران شہید ہو گئے۔ اک قول دے مطابق ۱۸۵۷ء د‏‏ی بغاوت دے بعد ملک دے مختلف حصےآں وچ ۵۰۰۰ علمائے کرام نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی، کیونجے علماء طبقے نے انگریز راج دے خلاف براہ راست جدوجہد دا اعلان کيتا سی۔

مظفر نگر وچ امداد اللہ خان نے قاسم نانتوی، رشید گنگوئی وغیرہ د‏‏ی مدد تو‏ں شیاملی تے تھانہ بھون وچ انگریز افواج نو‏‏ں شکست دتی۔ برطانوی رپورٹاں تے اخبارات دے مطابق کئی مسلما‏ن سوانیاں نے وی انگریزاں دے خلاف جنگاں وچ حصہ لیا۔ مثال دے طور اُتے دہلی وچ اک برطانوی سواݨی دے بارے وچ خبر اے کہ اک نامعلوم برقعہ پوش مسلم سواݨی نے کئی برطانوی فوجیاں نو‏‏ں ہلاک کر دیا