ریاست جیند

جیند۔ روہتک توں 25 میل شمال مغرب اک نگر ، جس دا پرانا نام جینتِی دیوی دے مندر کارن “ جینتپور” سی۔ پھولونشی پرتاپی راجا گجپتِی سنگھ بہادر نے ستاراں ورھے دی عمر وچ دلی دی سلطنت دے پرگنے جیند اتے سفیدوں ، سن 1755 وچ فتح کیتے عر سن 1766 وچ جیند نوں اپنا راجگڑھ تھاپیا۔ سن 1775 وچ اتھے “ فتح گڑھ” ناؤں دا سندر قلعہ رچیا۔

بھاویں سن 1827 وچ راجا سنگت سنگھ نے سنگرور نوں راجگڑھ  بنا لیا ، پر سرکاری کاغذاں وچ ریاست دا نام جیند ہی لکھیا جاندا اے ، عر مسندنشینی دی رسم بھی جیند وچ ہندی اے۔

        سری گرو نانک دیوَ جی نے جیند نگر نوں چرناں نال پوتر کیتا اے اتے کجھ سماں گرو تیگبہادر صاحب بھی وراجے ہن۔ راجا گجپتِ سنگھ جی نے سندر گرولوں بناکے تیگبہادرپر پنڈ ( مشہور چھنا ) جاگیر وچ ارپیا۔ گردوارے دا پربندھ ریاست دی کمیٹی دے ہتھ اے۔ نت کیرتن ہندا اتے لنگر ورتدا اے۔

ہن جیند نارتھ ویسٹرن ریلوے دا سٹیشن اے ، جو بھٹنڈے توں 105 اتے دلی توں 79 میل اے۔

جیند ریاست

جیند ریاست پھولکیاں ریاستاں وچوں سکھ ریاست اے ، اس دا درجہ پنجاب وچ تیجا اے۔1 رقبہ 1268 مربع میل اے۔ سن 1921 دی مردمشماری مطابق آبادی 308،183 اے۔ آمدن ستائی لکھ رپیا سالانہ اے۔

جیند راج وچ چار نگر ( جیند ، سنگرور ، دادری ، سپھیدوں ) اتے 442 پنڈ ہن۔ آبپاشی مغربی جمنا کنال اتے سرہند کنال توں ہندی اے ، جس وچ ریاست دا حصہ اے۔2

ریاست دی فوج 700 سپاہی امپیریئل سروس پلٹن دا ، 150 لوکل پلٹن دا ، مہاراجہ دا باڈی گارڈ رسالہ 112 ، خچر باٹری Mule Battery دے سپاہی 27 ہن۔ پولیس دے سپاہی 311 اتے پنڈاں دے چوکیدار 508 ہن۔

ریاست وچ اک ہائی سکول ، 25 مڈل سکول ، 39 پرائمری سکول بالکاں لئی ، اتے 4 گرل سکول ہن۔

سنگرور وچ اک وڈا ہاسپٹل ، جس وچ 30 بیمار رہِ سکدے ہن ، جیند دا ہاسپٹل جس وچ 15 روگی رہِ سکدے ہن ، سندر بنے ہوئے ہن اتے علاقے وچ 10 ڈسپینسریاں ( Dispensaries ) ہن۔

بابا پھول دے وڈے سپتر چودھری تلوک سنگھ دے چھوٹے پتر سکھچین سنگھ توں جیند دی شاخ چلی اے۔ سکھچین سنگھ دے گھر مائی آگاں دے ادر توں گجپتِ سنگھ دا جم سن 1738 وچ ہویا۔ سن 1751 وچ پیؤ سکھچین سنگھ دے انتقال پچھوں گجپتِ سنگھ نے چھوٹی عمر وچ ہی گھر دا کم سامبھیا عر جوان ہو کے اپنے ادم نال تلوار دے بل کئی علاقے ملے۔ سن 1763 وچ سرہند دے صوبے جینخاں دے خلاف اپنے بھائیاں نال ملکے گھور لڑائی کیتا۔ اس پھتے وچ بہت مال اتے کئی پنڈ گجپتِ سنگھ دے ہتھ آئے۔

سن 1772 وچ کلدیپک گجپتِ سنگھ نے راجا پدوی حاصل کیتی اتے راج کاج دے اتم نیم تھاپے۔ اس دی سپتری بیبی راجکور دا سن 1774 وچ وڈی دھوم دھام نال سردار مہانسنگھ سکرچکیئے نال ویاہ ہویا۔ مہاراجہ رنجیت سنگھ پنجاب کیسری دی ماں ہون کرکے بیبی راج کور دا نام وڈے اعزاز نال دیش وچ لیا جاندا اے۔

سن 1789 وچ راجا گجپتِ سنگھ 51 ورھے دی عمر بھوگکے چلانا کر گیا ، عر اس دا پتر راجا حصہ سنگھ 21ورھے دی عمر وچ گدی تے بیٹھا۔ اس نے سن 1803 وچ جنرل لیک ( General Lake ) نال مترتا گنڈھی عر کئی جنگاں وچ مدد دتی۔ سن 1805 وچ اپنے بھانجے مہاراجہ رنجیت سنگھ پاس راجا حصہ سنگھ انگریزی سرکار دا وکیل بنکے گیا کہ جسونتراؤ ہلکر نوں پنجاب سرکار توں کسے طرحاں دی مدد نہ ملے۔ اس کم وچ راجے نوں سفلتا حاصل ہوئی عر کمپنی سرکار توں بوانا اتے گوہانا علاقہ ملیا۔

سن 1819 وچ راجا حصہ سنگھ دا انتقال ہون پور اس دا پتر راجا پھتے سنگھ گدی تے بیٹھا ، پر ایہہ چر تیک راج نہیں کر سکیا 3 فروری سن 1822 نوں اس دا انتقال ہو گیا۔

30 جولائی سن 1822 نوں 11 ورھے دی عمر وچ راجا پھتے سنگھ دا پتر سنگت سنگھ جیند دی گدی تے بیٹھا۔ اس دا مہاراجہ رنجیت سنگھ نال بہت پیار سی۔ راجا سنگت سنگھ بہت سندر اتے شاہسوار سی ، پر راج کاج ول گھٹ دھیان دیندا سی۔ اس دا انتقال تیئی ورھے دی عمر وچ 3 نومبر سن 1834 نوں ہویا۔ راجا سنگت سنگھ دے پتر نہ ہون کرکے بجیدپر دے سردار سروپ سنگھ نوں ، جو قریبی حقدار سی ، سن 1837 وچ جیند دی گدی حاصل ہوئی۔

راجا سروپ سنگھ نے اتم ریتِ نال راج دا پربندھ کیتا۔ ایہہ وڈا کداور ، شورویر ، دورندیش اتے نیتنپن راجا سی۔1

سن 1857 دے غدر ویلے گورنمینٹ نوں اس نے تن من دھن توں پوری مدد دتی اتے اپنی فوج دا مکھیا ہو کے آپ دلی پجا۔ راجا سروپ سنگھ نوں سرکار ولوں دادری دا پرگنا اتے سنگرور پاس تیراں پنڈ حاصل ہوئے عر سن 1863 وچ جی۔ سی۔ ایس۔ آئی۔2 دا خطاب ملیا۔

اس پرتاپی راجے دا انتقال 26 جنوری سن 1864 نوں ہویا اتے اس دا یوگی پتر راجا رگھبیر سنگھ تیہہ ورھے دی عمر وچ 31 مارچ سن 1864 نوں گدی تے بیٹھا عر تعریف یوگی راج کیتا۔ اس دے عہد وچ سرہند کنال جاری ہوئی اتے پنڈ سنگرور اتم شہر بن گیا۔ راجا رگھبیر سنگھ جی نوں سن 1876 وچ جی۔ سی۔ ایس۔ آئی۔ دا خطاب ملیا۔ اس چتر راجے نے دوجے افغان جنگ ( سن 1876 ) وچ گورنمینٹ نوں فوج اتے رپیے دی مدد دتی ، اتے “ راجائے راجگان” آدک خطاب حاصل کیتے۔

راجا رگھبیر سنگھ دے پتر ٹکا بلبیر سنگھ دا انتقال پیؤ دے ہندے ہی سن 1883 وچ ہو گیا سی ، اس لئی سن 1887 وچ راجا رگھبیر سنگھ جی دا انتقال ہون پور اسدا پوتا شہزادہ رنبیر سنگھ اٹھ ورھے دی عمر وچ راجسنگھاسن تے وراجیا۔

حال مہاراجہ رنبیر سنگھ جی دا جم 11 اکتوبر سن 1879 نوں ہویا اے۔ آپ دادا جی دے انتقال پچھوں سن 1887 وچ گدی تے بیٹھے اتے بالغ ہو کے سن 1899 وچ راجپربندھ اپنے ہتھ لیا۔ ایہناں نوں 1 جنوری سن 1909 نوں کے۔ سی۔ ایس۔ آئی ، 3 اتے 1 جنوری سن 1916 نوں جی۔ سی۔ آئی۔ ای۔4 خطاب ملیا۔ سن 1911 دا شاہی دربار دلی وچ موروثی ( hereditary ) مہاراجہ خطاب حاصل ہوئیا۔

مہاراجہ رنبیر سنگھ جی نے سن 1897–98 دے تیرا جنگ اتے سن 1914 دے وڈے جنگ وچ سرکار نوں لکھاں رپیاں دی مدد اتے اپنی ساری فوج دی سیوا ارپکے گورنمینٹ دی پرسنتا اتے دھنواد حاصل کیتا۔

مہاراجہ رنبیر سنگھ جی دے عہد وچ ریاست دی شاہی عمارتاں ، پتکالی ، سکول ، ہاسپٹل آدی بہت سندر بنے ہن اتے سن 1901 وچ لدیانا دھوری جاکھل ریلوے بنائی گئی اے ، جس تے ریاست دا خرچ 38 ، 13 ، 661 رپیے ہویا عر اس دی آمدن ساڈھے تن لکھ رپیا سالانہ اے۔ اس توں چھٹّ جیند پانیپت ریلوے تے 17 ، 00 ، 00 ، خرچ کیتا گیا اے ، جس توں اک لکھ رپیا سالانہ آؤندا اے۔

مہاراجہ رنبیر سنگھ جی دا پورا خطاب ہے— کرنیل حز ہائینیس ( Colonel His Highness ) فرزندے دلبند ، رسوخل اتکاد ، دؤلتے انگلشیا ، راجائیراجگان ، مہاراجہ سر ( Sir ) رنبیر سنگھ ، راجیندر بہادر ، جی۔ سی۔ آئی۔ ای۔ ، کے۔ سی۔ ایس۔ آئی۔ ، والیئے جیند۔

ریاست جیند دی سلامی 13 توپاں دی اے ، پر مہاراجہ دی ذاتی سلامی 15 توپاں ہن۔

پہلاں اس ریاست دا نیتسمبندھ پنجاب دے لاٹساہب نال سی ، 1 نومبر سن 1921 توں گورنمینٹ انڈیا نال اے۔ جی۔ سی۔ ( Agent to the Governor General Panjab States ) ولوں اے۔ دیکھو ، سنگرور اتے پھولونش ۔ 2 کھوہ دی غار نوں بھی پنجابی وچ جیند آکھدے ہن۔ جویں— کھوہ دی جیند کڈھن توں پانی ڈونگھا اتے صاف ہو گیا اے۔

 جیند ( نگر ) : اک پرانے نگر جو کدے اسے ناں دی سکھ ریاست دی [[راجگڑھ]] رہا اے اتے ہن ہریانہ صوبہ دے اسے ناں دے ضلعے دا صدر مقام اے ۔ اس نگر وچ جینتِ دیوی دا مندر ہون کارن اس دا ناں ‘ جینتپر’ پرچلت ہویا ۔ ہن اسے دا ناں ‘ جیند’ اے ۔ اس وچ ‘ فتح گڑھ’ ناں دا اک قلعہ راجا گجپتِ سنگھ نے بنوایا سی ۔

مالوے دی دھرم-پرچار سفر ویلے گرو تیغ بہادر جی اتھے کجھ ویلے لئی براجے سن ۔ ریاست جیند دے بانی راجا گجپتِ سنگھ نے نوویں گرو جی دی آمد دی یاد وچ ‘ گرودوارہ منجی صاحب سری گرو تیغ بہادر صاحب’ دی اساری کروائی سی ۔ ہن پرانی عمارت دی تھاں بڑی سندر نویں عمارت اسار دتی گئی اے ۔ دیوان-ستھانن دے مشرق ول سروور بنیا ہویا اے ۔ ایہہ گورو-دھامو شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی نال متعلق اے ، پر اس دی انتظام مقامی کمیٹی کردی اے ۔ مہانکوشکار مطابق اس نگر وچ گرو نانک دیوَ جی وی آئے سن ۔

جیند : ریاست– – بھارت دے پنجاب راج دیاں پھولکیاں ریاستاں وچوں ایہہ اک سابقہ سکھ ریاست ہندی سی ۔ اس دا کل رقبہ 3 ، 310 و۔ کہ۔ می۔ ( 1 ، 332 و۔ میل ) ہندا سی اتے اس وچ اس دیاں تن تحصیلاں– – سنگرور ، جیند اتے دادری شامل سن ۔ ریاست وچ 4 مکھ شہر ( جیند ، سنگرور ، دادری اتے سپھیدوں ) اتے 442 پنڈ شامل سن ۔

                  جیند دا اتہاس اک وکھری شاہی ریاست دے روپ وچ 1763 توں شروع ہندا اے ۔ اس سال وچ ہی مسلی سکھاں نے احمد شاہ درانی دے صوبیدار کولوں سرہند شہر اپنے قبضے وچ لے لیا سی ۔ اس ریاست دی قیام سکھچین سنگھ نے کیتی سی ۔ سکھچین سنگھ دے گھر ہی مائی آگاں دی ککھوں 1738 وچ گجپتِ سنگھ نے جم لیا ۔ سن 1751 وچ سکھچین سنگھ دی موت ہو جان تے اس دے سبھ توں وڈے پتر عالم سنگھ نوں بالاں والی ، دوجے پتر گجپتِ سنگھ نوں بڈرکھاں اتے تیجے پتر بلاکی نوں دیالپرا ملیا ۔

                  اپنے تناں بھراواں وچوں گجپتِ سنگھ ہی ودھیرے ساہسی سی ۔ سن 1754 وچ عالم سنگھ دی موت ہو جان تے بالانوالی وی گجپتِ سنگھ ماتحت چلا گیا ۔ سن 1755 وچ گجپتِ سنگھ نے جیند اتے سپھیدوں دے پرگنے جت لئے ۔ اس نے پانیپت تے کرنال وی تباہ کر دتے پر اوہ اوہناں تے کوئی بہتا چر قبضہ نہ جما سکیا ۔ اگلے سال اس نے جیند شہر نوں اپنی [[راجگڑھ]] بنایا ۔ سن 1772 وچ اس نوں راجے دا خطاب ملیا اتے اس ویلے توں اوہ دلی سلطنت دا اک جاگیردار بنیا رہا ۔ سن 1773 وچ اسنے املوہ ، بھادسوں اتے سنگرور ( جہڑے اس ویلے نابھہ ریاست وچ ہی ہندے سن ) اتے حملے کیتے ۔ جدوں پٹیالے دے راجے نے اس اتے دباء پایا تاں املوہ اتے بھادسوں تاں اس دے ہتھوں نکل گئے پر اس نے سنگرور اتے اپنا قبضہ جمائی رکھیا ۔ ادوں توں ہی ایہہ جیند ریاست دا حصہ بنیا رہا ۔ سن 1774 وچ دلی سہنشاہ نے جیند نوں مڑ حاصل کرن لئی اک اکامیاب حملہ کیتا ۔ سن 1775 وچ گجپتِ سنگھ نے پٹیالے دے راجے نال رلکے روہتک تے حملہ کیتا پر اگوں مغل فوجاں نے اک مٹھّ ہو کے اس حملے نوں پچھاڑ دتا ۔ سن 1780 وچ اس نے دوجیاں ریاستاں نال ملکے میرٹھ ول اک اکامیاب حملہ کیتا ۔ راجا گجپتِ سنگھ نوں قیدی بنا لیا گیا سی اتے بہت چوکھا بھگتان کرکے اس نوں رہا کروا لیا گیا ۔

                  سن 1789 وچ راجا گجپتِ سنگھ دی موت ہو گئی ۔ اس دے پتر حصہ سنگھ نوں راجے دا خطاب دتا گیا اتے نال ہی جیند اتے سپھیدوں دے علاقے اس نوں سونپے گئے ۔ اس دے دوجے پتر بھوپ سنگھ نوں بڈرکھاں دا علاقہ ملیا ۔ جدوں لارڈ لیک جسونت راؤ ہولکر دا پچھا کر رہا سی تاں راجا حصہ سنگھ نے وی بیاس تک اس دا ساتھ دتا ۔ اس توں علاوہ اس نوں مہاراجہ رنجیت سنگھ کول وی جسونت راؤ ہولکر نوں اس دے علاقے وچ بھجا دین لئی بھیجیا گیا ۔ لارڈ لیک دا مقصد پورا ہو گیا اتے ہولکر نوں پنجابوں نسا دتا گیا ۔ انعام وجوں راجا حصہ سنگھ نوں پانیپت دے دکھن-پچھم وچ پیندا بوانا دا پرگنا دتا گیا ۔ اس توں علاوہ اس نے جنڈالا ، رائیکوٹ ، بسیاں اتے جگراؤں مہاراجہ رنجیت سنگھ کولوں حاصل کیتے ۔

                  سن 1819 وچ حصہ سنگھ دی موت ہو گئی ۔ مگروں اس دا پتر فتح سنگھ راج گدی تے بیٹھا پر 1822 وچ اس دی وی موت ہو گئی ۔ سن 1834 وچ سنگت سنگھ ( فتح سنگھ دا لڑکا ) بے-اؤلادا مر گیا اتے جاننشینی لئی جھگڑا چل پیا ۔ آخر 1837 وچ ایہہ جھگڑا طے ہو گیا ۔ اس ویلے سروپ سنگھ نوں اپنے پڑدادے دے تھلے راے ساریاں علاقیاں دا سردار منّ لیا گیا ۔ باقی علاقے جہڑے راجا سروپ سنگھ نے آپ جتے سن جاں حاصل کیتے سن ، انگریزاں نے مڑ اپنے ماتحت کر لئے ۔ پہلے سکھ لڑائی توں پہلاں راجا سروپ سنگھ دا انگریزاں پرتِ رویہ کوئی بہتا چنگا نہیں سی پر جدوں اس نے انگریزاں نوں ٹرانسپورٹ دیاں سہولتاں حاصل نہ کیتیاں تاں اس نوں 10 ، 000 روپئے جرمانہ کیتا گیا ۔ پہلے سکھ لڑائی دے دوران اس نے انگریزاں دی مدد لئی اپنیاں فوجاں بھیجیاں اتے نال ہی راشن وی سپلائی کیتا ۔ اسے سیوا دی انگریزاں نے بہت تعریف کیتی اتے پہلاں کیتا جرمانہ ( 10 ، 000 روپئے ) وی معاف کر دتا اتے اس نوں 3000 روپئے دی سالانہ آمدن دین والی زمین دی سند دتی گئی ۔ غدر دوران راجا سروپ سنگھ نے نہ صرف انگریزاں دی مدد ہی کیتی سگوں اپنے 800 آدمیاں نال کرنال چھاؤنی اپر قبضہ جمائی رکھیا ۔ اس نے الیپر دی لڑائی وچ وی اپنیاں فوجاں دی اگوائی کیتی ۔ غدر اپرنت اس نوں دادری دا علاقہ ، سنگرور دے گوانڈھ وچ پیندے کلاراں پرگنے دے 13 پنڈ اتے دلی وکھے اک مکان دتا گیا ۔ دوجے پھولکیاں سرداراں وانگ اس نوں وی 11 توپاں دی سلامی دتی جان لگ پئی ۔

                  سن 1864 وچ راجا سروپ سنگھ دی موت ہو گئی اتے اس توں پچھوں اس دا پتر رگھبیر سنگھ راجگدی تے بیٹھا ۔ راجا بنن توں ترنت پچھوں اس نے دادری علاقے وچ مالیئے متعلق اٹھے ودروہ نوں اپنے 2000 آدمیاں نال بری طرحاں کچل دتا ۔ راجا رگھبیر سنگھ نے انگریزاں دی 1872 وچ کوکا لہر ویلے اتے 1878 وچ افغان لڑائی ویلے بہت مدد کیتی ۔

                  انعام وجوں اس نوں راجۓ راجگان ( Raja-i-Rajagan ) دے آنریری خطاب نال سنمانیا گیا ۔ سن 1887 وچ رگھبیر سنگھ دی موت ہو گئی اتے پچھے راجگدی لئی اپنا پوترا رنبیر سنگھ چھڈّ گیا ۔ اس ویلے اس دی عمر مساں اٹھاں سالاں دی سی ۔ اس دی نابالغی دوران ریاست دا راج پربندھ چلاؤن لئی اک کونسل آف ریجینسی قائم کیتی گئی ۔ نومبر 1899 وچ سنگرور وکھے اک دربار ہویا جس وچ اس نوں راجے دے پورے اختیار سونپے گئے ۔

                  سن 1947 وچ آزادی حاصل ہون ویلے وی راجا رنبیر سنگھ دی ہی جیند ریاست وچ حکومت چل رہی سی ۔ 5 مئی 1948 نوں ہورناں 8 شاہی ریاستاں– – پٹیالہ ، جیند ، نابھہ ، فریدکوٹ ، کپورتھلہ ، ملیرکوٹلا ، نالاگڑھ اتے کلسیاں دے نال ہی اس نوں پیپسو وچ شامل کر لیا گیا ۔ سن 1966 وچ جدوں پنجاب راج وچوں ہریانہ ناں دا نواں راج بنیا تاں اس ریاست دا کجھ حصہ پنجاب وچ رہِ گیا اتے کجھ حصہ ہریانہ صوبے وچ چلا گیا ۔

         جیند : شہر– – ہریانہ صوبے ( بھارت ) دا اک شہر اے جہڑا اسے ہی ناں دے ضلعے دا صدر-مقام اے اتے پہلاں اسے ہی ناں دی سابقہ ریاست دی ایہہ راجگڑھ ہندا سی ۔ جیند سنگرور توں 100 کلومیٹر ( 60 میل ) دکھن-مشرق ول اتے روہتک دے ل۔ 40 کہ۔ می۔ ( 25 میل ) اتر-پچھم ول واقع اے ۔ جیند دے راجیاں دی اتھے ہی تخت-نشینی ہویا کردی سی ۔ ایہہ شہر کروکشیتر دے پوتر کھیتر وچ پیندا اے ۔ روایت ایہہ اے کہ اس شہر دی نیہہ پانڈواں نے رکھی سی ۔ پانڈواں نے اتھے ہی جیینتی دیوی ( جت دی دیوی ) دا مندر بنوایا سی اتے اس مندر دے آلے-دوآلے جیینتاپری ناں دا قصبہ انت ہو گیا اتے ایہی ناں وگڑ کے جیند دا روپ دھار گیا ۔ مسلماناں دے راج دور ویلے ایہہ کوئی بہتی مشہوری والا شہر نہیں سی ۔ سن 1775 وچ اس نوں جیند دے پہلے راجے گجپتِ سنگھ نے اپنے ماتحت کر لیا ۔ سن 1775 وچ دلی دی سرکار نے جیند نوں مڑ ہتھیاؤن لئی رحیم داد خاں نوں بھیجیا پر اس نوں بری ہار ہوئی اتے اوہ لڑائی دے میدان وچ ہی ماریا گیا ۔ اس دا مقبرہ اجے وی سپھیدوں دروازے کول موجود اے ۔ اس شہر وچ کئی پرانے مندر اتے تیرتھ سفر لئی کئی تھاواں ہن ۔ اتھے اک فتحگڑھ ناں دا قلعہ اے جس نوں راج گجپتِی سنگھ نے بنایا سی ۔

                  ایہہ اناج دا اک مقامی وپاری مرکز اے ۔ اتھے کپاہ ویلن دے کئی کارخانے ہن ۔ اس توں علاوہ اتھے اک سرکاری کالج اے ۔