افغان تے رنجیت سنگھ دا راج

جدوں ہندوستان وچ مغل راج دا انت ہو رہا سی تے بریٹیش راج ایسٹ انڈیا کمپنی راہیں بھارتی راج پربندھ وچ دخلئندازی کر کے ہندوستان دی واگ ڈور اپنے ہتھ وچ لین دے اپرالے کر رہا سی، اس ویلے ہندوستان دی ڈاواں ڈول حالت دا فائدہ لے کے افغان دھاڑوی احمد شاہ ابدالی درہ خیبر دے رستے داخل ہو کے ہندوستان وچ لٹّ مار کردا سی تے بھارت دا خزانہ تے عورتاں دی لٹمار کر کے واپس افغانستان پرط جاندا سی۔ اس توں پہلاں مغل راج دے حکمراناں جہانگیر تے اورنگزیب نے سکھاں تے ہندواں اپر بہت ظلم کیتے سن۔

ویلے دے بدلاء نال اتری بھارت مطلب پنجاب وچ چھوٹیاں-چھوٹیاں ریاستی مسلاں دی قیام ہوئی۔ مثل دے سردار افغانی دھاڑویاں دا مقابلہ کرن لئی عامَ جنتا توں راکھی دے روپ وچ معاملہ لے کے اوہناں دی رکھیا کردے سن۔ ایہہ مثل سردار کسے باہرلے حملے دوران اکمٹھّ ہو کے دھاڑویاں دا مقابلہ کردے تے عامَ حالات وچ آپس وچ لڑدے رہندے سن۔

ایہناں مسلاں وچ اک مثل شکرچکیا سی، جس دا موڈھی سردار بدھ سنگھ بہادر سی۔ اس کول 25 ایکڑ زمین تے کجھ پسوں سن، جس نال اوہ اپنا خاندانی گزارا کردا سی تے پنڈ شکرچکّ دے لوکاں کولوں راکھی ٹیکس لے کے باہرلے دھاڑویاں توں اوہناں دی رکھیا کردا سی۔ اوہ گرو گوبند سنگھ جی دا سکھ سپاہی سی۔ بدھ سنگھ دی موت توں بعد اوہناں دے پتر نودھ سنگھ تے پھر چڑھت سنگھ نے شکرچکیا مثل دی سرداری کیتی۔ اس ویلے ساریاں سکھ مسلاں نے رل کے احمد شاہ ابدالی دے حملے نہ-کامیاب کیتے تے اس دے واپس افغان پرتدیاں اس کولوں بھارتی خزانہ کھوہ لیا۔ پھر وی کوہنور ہیرا اوہ مغلاں توں لٹّ کے افغانستان لے گیا سی۔ احمد شاہ ابدالی نے کل ستّ حملے درہ خیبر دے رستے ہندوستان اتے کیتے تے ہر وار اس نوں سکھ مسلاں دا ساہمنا کرنا پیا۔ سردار چڑھت سنگھ وی گرو گھر دا سکھ سی، پر اچانک خود کولوں گولی چلن نال اس دی موت ہو گئی۔ مگروں شکرچکیا مثل دی سرداری اوہناں دے پتر مہاں سنگھ کول آ گئی۔ اس ویلے تک سکھاں دی دل خالصہ فوج تیار ہو چکی سی۔

مہاں سنگھ تے راج کور دے گھر 13 نومبر 1780 نوں رنجیت سنگھ دا جم ہویا۔ 6 سال دی عمر وچ چیچک دے حملے کارن اس دی کھبی اکھ جاندی رہی۔ مسلی جھگڑیاں دوران مہاں سنگھ کولوں کنھیا مثل دے سردار گربخش سنگھ دی موت ہو گئی۔ کنئیا مثل دی سردارنی سدا کور نے دوواں مسلاں دی راج طاقت مضبوط کرن لئی اپنی لڑکی مہتاب کور دا ویاہ رنجیت سنگھ نال کر دتا۔ رنجیت سنگھ کسے سکول وچ پڑھن نہیں گیا۔ اوہناں صرف ہتھیار تعلیم اتے گھوڑ سواری وچ مہارت حاصل کیتی۔ اوہ گورمکھی اتے تھوڑھی بہت فارسی جاندے سن۔ سدا کور، رنجیت سنگھ دی سیاسی گرو سی۔ رنجیت سنگھ نوں سال دا سی جدوں مہاں سنگھ دی موت ہو گئی تے مثل دا بھار رنجیت سنگھ دے موڈھیاں اتے آن پیا۔ محض 13 سال دی عمر وچ رنجیت سنگھ نے اپنی پہلی جنگ جتی۔ 12 اپریل 1801 نوں گرو نانک دیوَ جی دی کل دے وارث بابا صاحب سنگھ بیدی نے رنجیت سنگھ دا راج تلک کیتا۔

احمد شاہ ابدالی دے پوترے شاہ زمان نے رنجیت سنگھ اتے اکا دکا حملے کیتے تے اخیر رنجیت سنگھ نے اس نوں جنگ لئی للکاریا۔ اس جنگ وچ شاہ زمان نوں قراری ہار دے کے واپس افغانستان بھجا دتا تے درھا خیبر دا رستہ رنجیت سنگھ نے سدا لئی بند کر دتا۔

ہولی ہولی نال لگدیاں مسلاں نوں رنجیت سنگھ نے اپنے ماتحت کر لیا۔ 9 فروری 1819 نوں اس نے انگریزاں نال امرتسر دا معاہدہ کیتا کہ انگریز دریا ستلج دے پار شمال، مشرق اتے مغرب ول اپنے پیر نہیں رکھنگے۔ جدوں تک رنجیت سنگھ زندہ رہا، انگریزاں نے اس دے خالصہ راج ول منہ نہیں کیتا اتے دریا ستلج دے دکھن تک محدود رہے۔

شاہ محمود نے کابل دا راج سنبھال کے شاہ شوجا نوں شیرگڑھی (سرینگر) دے قلعے وچ قید کر لیا۔ شاہ سوجا کول کوہنور ہیرا سی۔ وفا بیگم نے رنجیت سنگھ کول فریاد کیتی کہ شاہ شوجا نوں قید وچوں چھڈوا دیوے تاں اوہ اوہناں نوں کوہنور ہیرا سونپ دیویگی۔ رنجیت سنگھ نے اپنی سوجھ وان پالیسی صدقہ شاہ سوجا نوں چھڈوا لیا تے لاہور لے آیا۔ کوہنور ہیرا حاصل کر کے رنجیت سنگھ نے شاہ شوجا نوں قابل دا راجا بنا دتا۔

رنجیت سنگھ دی اک ہور حصول ایہہ سی کہ اس نے گرو گوبند سنگھ ولوں اپنی جو کلغی اپنے اک سکھ سنگت سنگھ دی دستار اپر چمکور دی گڑھی وکھے سجائی سی، نوں سنگت سنگھ دے پوترے جاں پڑپوترے بھارا سنگھ توں 1,25,000 موہراں دے کے حاصل کیتی سی۔ لاہور قلعے دی اپرلی ممٹی وچ گرو گرنتھ صاحب دا پرکاش کر کے اوہناں اگے ایہہ کلغی بھیٹ کیتی گئی۔ رنجیت سنگھ نے ایہہ کلغی کدے وی اپنی دستار اتے نہیں سجائی سی۔

اسے طرحاں بھنگی مثل دے سردار گلاب سنگھ پاسوں امرتسر جت کے رنجیت سنگھ نے اس ویلے دی سبھ توں وڈی توپ زمزمہ توپ’ حاصل کیتی سی۔ اس وچ اکو ویلے لگپگ 23 کلو بارود پیندا سی۔

مہاراجہ رنجیت سنگھ دے خالصہ دربار تے فوج وچ ہر دھرم دے لوک شامل سن۔ رنجیت سنگھ دے 40 سالا راج دور دوران اوہناں دا نیاں پربندھ انا اچا سی کہ اس ویلے دوران کسے وی اپرادھی نوں موت دی سزا نہیں سنائی گئی سی۔

مہاراجہ رنجیت سنگھ اپر سکندر اعظم دے ویکتیتو دا بہت اثر رہا اے۔ رنجیت سنگھ نے جتے ہوئے ملکاں دے راجیاں نال اوہی وہار کیتا، جو سکندر نے کیتا سی۔ حملیاں دوران لٹّ دا سامان ہمیشہ خالصہ راج دے توشیخانے دا حصہ رہا، کدے وی ویکتیتو لٹّ مار نہیں ہوئی۔ اس کرکے ہی خالصہ راج قندھار توں تبت تک پھیلیا۔ مہاراجہ رنجیت سنگھ نے اپنے راج دوران کسے وی مذہبی معاملے وچ سیاسی دخل نہیں دتا۔ ہریک نوں اپنا دھرم منن دی آزادی سی۔ مہاراجہ رنجیت سنگھ 27 جون، 1839 نوں خالصہ راج نوں سدیویں وچھوڑا دے گئے۔ اوہناں دی موت توں بعد خالصہ راج آپسی جھگڑیاں کارن کھنڈ-پنڈ گیا تے خالصہ راج اپر بریٹیش راج نے پیر پسار لئے۔ خالصہ راج دا کوہنور ہیرا، گرو گوبند سنگھ جی دی کلغی اتے بہت سارا خزانے دا مال بریٹیش سرکار انگلینڈ لے گئی۔